Rozrząd – serce Twojego silnika: jak działa i kiedy należy go wymienić?

Rozrząd to jeden z tych elementów silnika, o którym prawie wszyscy kierowcy słyszeli, ale niewielu dokładnie wie, jak działa. Okazuje się jednak, że rola rozrządu jest absolutnie kluczowa dla pracy silnika, ponieważ steruje on dopływem powietrza i usuwaniem spalin z silnika. Można więc stwierdzić, że jest to istne serca samochodu 

To, co jednak najważniejsze z punktu widzenia kierowcy, to wymiana rozrządu na czas, aby uniknąć niemiłych sytuacji w najmniej oczekiwanym momencie. Przyjrzyjmy się zatem nieco bliżej temu elementowi samochodu.

Czym jest rozrząd i jak działa?

Mówiąc językiem fachowym, rozrząd w silniku spalinowym synchronizuje pracę zaworów z ruchem tłoków. Jego zadaniem jest precyzyjne sterowanie otwieraniem i zamykaniem zaworów wydechowych i ssących. 

Mówiąc prościej, rozrząd to “serce silnika”, które koordynuje kiedy zawory silnika mają się otwierać i zamykać. Efekt? Uzyskujemy prawidłową mieszankę paliwa z powietrzem, dzięki czemu spala się ona efektywnie w cylindrach - czyli wewnątrz silnika.

W skład rozrząd wchodzą 3 części

• Paska, lub łańcucha rozrządu - jest on jak taśma produkcyjna. Przekazuje ruch z wału korbowego na wałek rozrządu.
• Napinacza - który “pilnuje” napięcie paska/ łańcucha. Gdy są one za luźne, mogą przeskoczyć, a to problem, który prowadzi do utraty synchronizacji i kolizji zaworów z tłokami.
• Koła rozrządu - to zębatki, które kręcą paskiem/ łańcuchem. Przekazują one ruch z wału korbowego na wałek rozrządu.

Pasek i łańcuch rozrządu - czym się one różnią?

No właśnie, tu zaczynają się wątpliwości u posiadaczy aut. Otóż zasadnicza różnica kryje się oczywiście w materiale. Łańcuch wykonany jest ze stali, a pasek z gumy, włókna wzmacniającego, oraz zbrojenia.

Jeśli chodzi o działanie, paski są  lżejsze i cichsze, a łańcuchy nieco cięższe i głośniejsze. To, co jednak najbardziej interesuje kierowców to trwałość - i tutaj ku zaskoczeniu wielu, łańcuchy są obecnie tylko niewiele trwalsze niż paski. Kiedyś faktycznie paski sprawowały się gorzej, ale obecnie paski zostały ulepszone i różnica ta uległa zatarciu. Różnica pojawią się jednak w cenie wymiany, w przypadku łańcucha zarówno części, jak i robocizna są droższe. 

Dlaczego wymiana rozrządu jest tak ważna?

Pierwszym i głównym ryzykiem jest pęknięcie paska/ łańcucha i co za tym idzie kolizja zaworów z tłokami, co prowadzi do uszkodzenia. W najgorszym wypadku uderzenie spowodowane pęknięciem może także uszkodzić głowicę cylindrów w silniku, prowadząc do wycieku płynów i poważnych uszkodzeń w silniku. Kolejna kwestia to spadek mocy. Kiedy rozrząd szwankuje, silnik może zacząć działać na pół gwizdka.

Typowe objawy zużycia rozrządu

Nie musisz być mechanikiem, żeby je zauważyć. Chociaż prawdą jest, że awaria rozrządu może wydarzyć się nagle, to często można jej zapobiec, zwracając uwagę na:

• Oznaki zużycia paska: typu pęknięcia na powierzchni, czy brak naprężenia.
• Czarne spaliny: jeśli pasek/ łańcuch rozrządu jest bliski zerwania, spalanie mieszanki paliwa nie będzie odbywać się prawidłowo. Efekt? Czarny dym z wydechu.
• Dziwne dźwięki: zazwyczaj spowodowane są złym naprężeniem, a nie zużyciem samego paska, choć nigdy nie należy tego lekceważyć. Dźwięk w postaci charakterystycznego terkotania najczęściej pojawia się przy rozruchu.
• Wibracje: jeśli podczas jazdy na biegu jałowym odczuwasz wibrację, jednym z winowajców może być rozrząd. A cenę za to “płacą”  tłoki i zawory.
• Problem z rozruchem: gdy pasek jest zużyty, samochód będzie odpalał z większym wysiłkiem.

Co jaki czas zmieniać pasek, czy łańcuch rozrządu? Zalecenia producentów

Tak naprawdę rozbieżność, są w tej kwestii duże, ponieważ wiele sprowadza się do jakości podzespołu i modelu samochodu - dlatego ostatecznie najlepiej jest sprawdzić konkretne zalecenia marki samochodu do konkretnego modelu. Skupiając się jednak na uśrednionych interwałach czasowych i kilometrowych, a nie na ścisłych wytycznych, są one następujące:

Co ile wymieniać pasek rozrządu?

W starszych modelach producenci zalecają jego wymianę co 80-100 tys. km. Natomiast w nowszych modelach można spotkać się już z zaleceniami wymiany paska co 180-240 tys. km. W grę wchodzi także interwał czasowy, nawet jeśli nie przejdziesz tylu kilometrów, to komponent trzeba zmieniać  co 5-7 lat, z uwagi na starzenie się materiału i jego degradację z upływem czasu.

Co ile wymieniać łańcuch rozrządu?

Nierzadko można się spotkać z informacją, że łańcuchów w ogóle nie trzeba wymieniać. Jest to jednak nie do końca prawdziwa informacja. Niektóre samochody nie mają perfekcyjnie zaprojektowanego układu rozrządu i wtedy łańcuch trzeba zmieniać, co 80-100 tys. km.

Natomiast jeśli układ, z inżynieryjnego punktu widzenia działa dobrze, łańcuch wymienia się, co 200-300 tys. kilometrów, a nawet jest w stanie przetrwać do 500 tys. km - jeśli jest idealnie serwisowany. Co ciekawe, łańcuch rozrządu, w przeciwieństwie do paska rozrządu, nie ma dokładnie określonego „terminu” wymiany.

Sprawdź kompletne zestawy rozrządu do swojego auta →  

Jak przebiega wymiana rozrządu?

Najpierw demontażowi poddaje się elementy, które blokują dostęp do rozrządu, takie jak osłony silnika czy paski napędowe. Po ich zdjęciu usuwa się stary pasek lub łańcuch rozrządu oraz napinacze i rolki prowadzące. Następnie zakłada się nowe części, w tym pasek lub łańcuch oraz nowy napinacz i rolki. Trzeba także upewnić się, że wszystko jest prawidłowo napięte i ustawione. 

Czy wymiana rozrządu to zadanie dla specjalisty? Czy łatwo jest wykonać to samemu?

Za robociznę związaną z wymianą rozrządu trzeba wyłożyć od 600 do 1500, w górę, więc wiele kierowców zastanawia się, czy warto się tym zająć we własnym zakresie, żeby zaoszczędzić. Naszym skromnym zdaniem, jeśli nie masz większego doświadczenia, to lepiej oddać to zadanie w ręce specjalisty. 

Aby się dostać do paska/łańcucha trzeba rozebrać wspomniane w poprzednim punkcie elementy, co jest trudnym i czasochłonnym procesem. Co więcej, nie wszystkie układy są takie same. Łatwo popełnić błąd, który ostatecznie będzie bardziej kosztowny, niż zlecenie tego specjaliście.